Ludzie potrzebuj\u0105 pobytu w \u015brodowisku naturalnym, poniewa\u017c ewolucyjnie nauczyli si\u0119 docenia\u0107 przestrze\u0144, kt\u00f3ra zapewnia im przetrwanie. Mimo to, wed\u0142ug danych Ameryka\u0144skiej Agencji Ochrony \u015arodowiska przeci\u0119tny mieszkaniec Ameryki sp\u0119dza 93% czasu w tygodniu w pomieszczeniu zamkni\u0119tym, Europejczyk \u2013 90%. Wi\u0119kszo\u015b\u0107 dnia zajmuje praca i rozrywka przed ekranem, kt\u00f3ra przyczynia si\u0119 do tzw. \u201etechnostresu\u201d \u2013 jest to stale odczuwana presja aktualizowania informacji ze \u015bwiata. Do jej skutk\u00f3w zalicza si\u0119 m.in. stany l\u0119kowe, b\u00f3le g\u0142owy, depresj\u0119, zm\u0119czenie psychiczne, napi\u0119cie mi\u0119\u015bni, problemy ze snem i dra\u017cliwo\u015b\u0107. WHO okre\u015bla stres epidemi\u0105 XXI wieku i wskazuje, \u017ce radzenie sobie z nim b\u0119dzie jednym z najwa\u017cniejszych zada\u0144 (Louv, 2014).<\/p>\n\n\n\n
Idea japo\u0144skich k\u0105pieli le\u015bnych (jap. shinrin<\/em> \u2013 las, yoku<\/em> \u2013 k\u0105piel) odnosi si\u0119 do przebywania na \u0142onie natury wy\u0142\u0105cznie w celu zanurzenia si\u0119 w jej atmosferze i zaanga\u017cowania wszystkich zmys\u0142\u00f3w w jej odbi\u00f3r. Terapeutyczne dzia\u0142anie shinrin yoku<\/em> wyklucza uto\u017csamianie pobytu w lesie z aktywno\u015bci\u0105 fizyczn\u0105, nawet umiarkowanie intensywn\u0105.<\/p>\n\n\n\n W Japonii drzewa wi\u0105\u017c\u0105 si\u0119 z podstawami kultury, filozofii, religii. Las uznawany jest za przestrze\u0144 sacrum w obu oficjalnych wierzeniach, buddyzmie i shinto. Istniej\u0105 \u015bwi\u0119ta celebracji natury, takie jak hanami<\/em> \u2013 festiwal kwiat\u00f3w wi\u015bni. Mimo, \u017ce Japonia to jeden z kraj\u00f3w o najwy\u017cszej g\u0119sto\u015bci zaludnienia, to lasy wci\u0105\u017c stanowi\u0105 2\/3 jego powierzchni. Naturalne drewno stanowi podstawowy materia\u0142 budynk\u00f3w i przedmiot\u00f3w codziennego u\u017cytku.<\/p>\n\n\n\n Badania potwierdzaj\u0105, \u017ce shinrin yoku<\/em> przyczynia si\u0119 do poprawienia og\u00f3lnej kondycji uk\u0142adu kr\u0105\u017cenia, trawiennego i immunologicznego, zwi\u0119ksza produkcj\u0119 bia\u0142ek przeciwnowotworowych, zmniejsza poziom cukru we krwi, obni\u017cenia ci\u015bnienia krwi, poziomu stresu, podnosi poziom energii i pr\u00f3g odczuwania b\u00f3lu, ma dobroczynny wp\u0142yw na osoby w depresji i zwi\u0119ksza umiej\u0119tno\u015b\u0107 koncentracji i zapami\u0119tywania.<\/p>\n\n\n\n Kluczowymi sk\u0142adnikami efektywnej k\u0105pieli le\u015bnej jest oderwanie si\u0119 od urz\u0105dze\u0144 technologicznych oraz warunki stymuluj\u0105ce zr\u00f3\u017cnicowane wra\u017cenia dla wszystkich zmys\u0142\u00f3w. Zalecane jest ograniczenie \u017ar\u00f3de\u0142 ha\u0142asu, obecno\u015b\u0107 zr\u00f3\u017cnicowanych warunk\u00f3w \u015bwietlnych (plamy \u015bwiat\u0142a i cienia), dominacja koloru zielonego i niebieskiego w polu widzenia, z\u0142o\u017cono\u015b\u0107 geometryczna kszta\u0142t\u00f3w, obecno\u015b\u0107 olejk\u00f3w eterycznych i jon\u00f3w ujemnych w powietrzu, dost\u0119p do zr\u00f3\u017cnicowanych faktur, mo\u017cliwo\u015b\u0107 spo\u017cycia posi\u0142ku z\u0142o\u017conego z produkt\u00f3w wyhodowanych lub dziko rosn\u0105cych na miejscu.<\/p>\n\n\n\n Elementy shinrin yoku<\/em> mog\u0105 by\u0107 wprowadzane do wn\u0119trz budynk\u00f3w przez obecno\u015b\u0107 ro\u015blin doniczkowych i wprowadzenie olejk\u00f3w eterycznych. Optymalna by\u0142aby tak\u017ce mo\u017cliwo\u015b\u0107 kontaktu z naturalnymi d\u017awi\u0119kami (szum ro\u015blin na wietrze, \u015bpiew ptak\u00f3w, szmer p\u0142yn\u0105cej wody) oraz mo\u017cliwo\u015b\u0107 chodzenia boso po naturalnych materia\u0142ach i trawie (Li, 2018).<\/p>\n\n\n\n Poj\u0119cie friluftsliv<\/em>, oznaczaj\u0105ce styl \u017cycia i przyjemno\u015bci skoncentrowane dooko\u0142a natury, wprowadzi\u0142 do j\u0119zyka szwedzkiego i norweskiego Henryk Ibsen w 1859 roku. Swobodna aktywno\u015b\u0107 na dworze jest w du\u017cej mierze mo\u017cliwa dzi\u0119ki prawu do korzystania z zieleni prywatnej, pod warunkiem zachowania terenu w niezmienionym stanie (szw. allemansr<\/em>\u00e4tten<\/em>, prawo wszystkich ludzi). Zasada cz\u0119\u015bciowo gwarantowana jest przez konstytucj\u0119, ale jej przestrzeganie realizowane jest g\u0142\u00f3wnie na podstawie umowy spo\u0142ecznej i przy skandynawskich uwarunkowaniach kulturowych jest w pe\u0142ni egzekwowana.<\/p>\n\n\n\n W badaniach przeprowadzonych w 1995 roku przez psychiatr\u0119 Nilsa Uddenberga 96% Szwed\u00f3w odczuwa realn\u0105 potrzeb\u0119 kontaktu z natur\u0105, cho\u0107 nie potrafi poda\u0107 powodu. Przek\u0142ada si\u0119 to tak\u017ce na \u015bwiadomo\u015b\u0107 ekologiczn\u0105 \u2013 98% obywateli uwa\u017ca dbanie o \u015brodowisko za sw\u00f3j obowi\u0105zek i jest w stanie ponie\u015b\u0107 w zwi\u0105zku z tym pewne ograniczenia. Dzi\u0119ki odpowiedzialnemu podej\u015bciu ponad 99% odpad\u00f3w z gospodarstw domowych jest poddawanych recyclingowi. Tak\u017ce w innych pa\u0144stwach skandynawskich silna wi\u0119\u017a z przyrod\u0105 przek\u0142ada si\u0119 na wprowadzanie zr\u00f3wnowa\u017conych rozwi\u0105za\u0144. Dania przoduje w produkcji energii ze \u017ar\u00f3de\u0142 odnawialnych oraz budowie ekologicznych dom\u00f3w, natomiast Norwegia jako pierwsza wprowadzi\u0142a podatek w\u0119glowy.<\/p>\n\n\n\n W latach 30. XIX Friedrich Froebel, nauczyciel i mi\u0142o\u015bnik przyrody, promowa\u0142 zabaw\u0119 jako konieczny element do prawid\u0142owego rozwoju dziecka. Obecnie w Skandynawii coraz popularniejsze staj\u0105 si\u0119 tam przedszkola, w kt\u00f3rych dzieci rozwijaj\u0105 sprawno\u015b\u0107 i kreatywno\u015b\u0107 w trakcie zabaw na dworze, sp\u0119dzaj\u0105c na \u015bwie\u017cym powietrzu wi\u0119kszo\u015b\u0107 albo wr\u0119cz ca\u0142e dnie, niezale\u017cnie od pogody. Nie tylko nie przyczynia si\u0119 to do osi\u0105gania gorszych wynik\u00f3w w edukacji, ale skutkuje \u015bwietnymi warunkami dorastania i du\u017c\u0105 \u015bwiadomo\u015bci\u0105 w\u015br\u00f3d dzieci w zakresie zdrowego trybu \u017cycia i dzia\u0142a\u0144 zr\u00f3wnowa\u017conych (\u00c5keson McGurk, 2017).<\/p>\n\n\n\n Subiektywnie deklarowane uczucie szcz\u0119\u015bcia w ostatnich latach jest obiektem zainteresowania wydawnictw, polityk\u00f3w i o\u015brodk\u00f3w naukowych, z laureatami Nagrody Nobla w\u0142\u0105cznie. Zosta\u0142o uwzgl\u0119dnione w ideologii Szcz\u0119\u015bcia Narodowego Brutto, kt\u00f3ra decyzj\u0105 w\u0142adz w 1972 roku zast\u0105pi\u0142a PKB Bhutanu oraz w priorytetach wdra\u017canych przez Ban Ki-moona, sekretarza generalnego ONZ. Chocia\u017c pozornie ka\u017cdy cz\u0142owiek ma w\u0142asne priorytety, kt\u00f3rych spe\u0142nienie go uszcz\u0119\u015bliwia, to wieloletnie badania i ankiety prowadzone w\u015br\u00f3d przedstawicieli wielu nacji i kultur nieodmiennie wskazuj\u0105 na okre\u015blone punkty wsp\u00f3lne. Powszechnie powtarzaj\u0105cymi si\u0119 w deklaracjach warto\u015bciami jest kontakt ze \u015brodowiskiem naturalnym, poczucie przynale\u017cno\u015bci do grupy i mo\u017cliwo\u015bci sprawcze. Ludzie z silnymi relacjami spo\u0142ecznymi statystycznie s\u0105 szcz\u0119\u015bliwsi, maj\u0105 mniej problem\u00f3w ze zdrowiem, zwi\u0105zkami, prac\u0105, dobrobytem i maj\u0105 okre\u015blony cel w \u017cyciu.<\/p>\n\n\n\n Pomys\u0142 na poszukiwanie zale\u017cno\u015bci mi\u0119dzy dobrostanem jednostki a jej wp\u0142ywem na \u015brodowisko pojawia si\u0119 w dzia\u0142aniach r\u00f3\u017cnych o\u015brodk\u00f3w badawczych. Wska\u017anik The Happy Planet Index (HPI) wprowadzony przez The New Economic Foundation pozwala na zestawienie deklarowanego przez obywateli samopoczucia z przewidywaniem d\u0142ugo\u015bci \u017cycia i \u015bladu ekologicznego danego pa\u0144stwa. HPI u\u015brednia relacj\u0119 szcz\u0119\u015bcia mieszka\u0144c\u00f3w do ich wp\u0142ywu na \u015brodowisko naturalne i ma pokazywa\u0107 mo\u017cliwo\u015b\u0107 zapewnienia dobrobytu populacji przy zachowaniu troski o wydajno\u015b\u0107 ekosystem\u00f3w. Catherine O\u2019Brien, profesor uniwersytetu Cape Breton w Kanadzie, wprowadzi\u0142a poj\u0119cie \u201ezr\u00f3wnowa\u017conego szcz\u0119\u015bcia\u201d, kt\u00f3re oznacza dobrostan indywidualny, lokalny i og\u00f3lnospo\u0142eczny osi\u0105gni\u0119ty bez wyzysku innych ludzi, \u015brodowiska i przysz\u0142ych pokole\u0144. To, czy ludzie postrzegaj\u0105 szcz\u0119\u015bcie osobiste w perspektywie wp\u0142ywu na innych, jest wynikiem wpojonych im warto\u015bci.<\/p>\n\n\n\n Wed\u0142ug bada\u0144 ludzie prowadz\u0105cy bardziej zr\u00f3wnowa\u017cony tryb \u017cycia (przemieszczaj\u0105cy si\u0119 rowerem zamiast samochodem, wykorzystuj\u0105cy sezonowe produkty, oszcz\u0119dzaj\u0105cy energi\u0119) znacznie wy\u017cej oceniaj\u0105 poziom satysfakcji z prowadzonego \u017cycia, np. r\u00f3\u017cnice by\u0142y takie same mi\u0119dzy grupami sortuj\u0105cymi i niesortuj\u0105cymi odpady jak w przypadku grup o niskich i \u015brednich dochodach. Zale\u017cno\u015b\u0107 ta okre\u015blana jest mianem \u201epozytywnej psychologii zr\u00f3wnowa\u017conych dzia\u0142a\u0144\u201d (Landes, et al., 2015).<\/p>\n\n\n\n Idea poczucia zgodno\u015bci (sense of coherence<\/em>) wg Aarona Antonovky okre\u015blana jest jako odczuwany stopie\u0144 kontroli nad swoim \u017cyciem. Jest to jedna z podstawowych psychologicznie potrzeb ludzkich, opieraj\u0105ca si\u0119 na przewidywalno\u015bci wydarze\u0144 i optymistycznym spojrzeniu na realizacj\u0119 wykonalnych cel\u00f3w. Zaspokojenie poczucia kontroli \u0142\u0105czy si\u0119 z radzeniem sobie ze stresem, dzia\u0142aniem pod presj\u0105 i docenianiem znaczenia swojej pracy i do\u015bwiadcze\u0144, natomiast jej utrata prowadzi do depresji i l\u0119k\u00f3w. Kontakt z natur\u0105 pozwala obni\u017cy\u0107 poziom stresu. Przebywanie w zaprojektowanym, uporz\u0105dkowanym \u015brodowisku lub jego samodzielne kszta\u0142towanie znacz\u0105co podnosi subiektywny poziom sprawczo\u015bci (Winterbottom & Wagenfeld, 2015). Ju\u017c sam bierny kontakt ze \u015brodowiskiem naturalnym obni\u017ca ci\u015bnienie krwi i spowalnia prac\u0119 serca. Wysi\u0142ek fizyczny na \u0142onie natury przyczynia si\u0119 do odczuwania wi\u0119kszego spokoju i koncentracji ni\u017c po aktywno\u015bci w terenie zurbanizowanym (Bodin & Hartig, 2003). Ma\u0142o intensywna aktywno\u015b\u0107 w lesie (jak zalecana przez shinrin yoku<\/em>) obni\u017ca poziom kortyzolu, ci\u015bnienie krwi i poprawia uwa\u017cno\u015b\u0107 na emocje i otocznie (Park & al, 2010). Na r\u00f3wni z wysi\u0142kiem w pomieszczeniach, aktywno\u015b\u0107 plenerowa przyczynia si\u0119 do produkcji endorfin (hormonu szcz\u0119\u015bcia), wzmacnia mi\u0119\u015bnie, poprawia r\u00f3wnowag\u0119, spala kalori\u0119 i wzmacnia g\u0119sto\u015b\u0107 ko\u015bci (Turner & al, 2002).<\/p>\n\n\n\n Wed\u0142ug obserwacji prowadzonych w szpitalach pacjenci w pokojach z widokiem na ziele\u0144 i du\u017c\u0105 ilo\u015bci\u0105 \u015bwiat\u0142a dziennego przyjmuj\u0105 22% mniej lek\u00f3w przeciwb\u00f3lowych i szybciej powracaj\u0105 do zdrowia (Walch & al, 2005).<\/p>\n\n\n\n Wp\u0142yw kontaktu z natur\u0105 obni\u017ca poziomu stresu i l\u0119kliwo\u015bci oraz uspokaja przez obni\u017cenie ci\u015bnienia krwi i tempa pracy serca (van den Berg & Custers, 2011). Poprawa samopoczucia \u0142\u0105czona jest z naturalnymi d\u017awi\u0119kami i z\u0142o\u017cono\u015bci\u0105 widzianych wzor\u00f3w (Sternberg, 2009). Pobyt w otoczeniu przyrody sprzyja tak\u017ce uwa\u017cno\u015bci, poziomowi satysfakcji \u017cyciowej oraz zach\u0119ca do interakcji z innymi (Weinstein & al., 2009). Nawet umiarkowana aktywno\u015b\u0107 fizyczna uprawiana na dworze przez minimum 20 minut tygodniowo obni\u017ca ryzyko spadku sprawno\u015bci intelektualnej w podesz\u0142ym wieku (Ottoson & Grahan, 2005). Wyciszenie w \u015brodowisku naturalnym sprzyja tak\u017ce medytacji i skupieniu na duchowo\u015bci.<\/p>\n\n\n\n W\u015br\u00f3d dzieci sp\u0119dzaj\u0105cych czas na swobodnej zabawie na \u015bwie\u017cym powietrzu zaobserwowano wi\u0119ksz\u0105 ch\u0119\u0107 do podejmowania aktywno\u015bci fizycznej, wy\u017csz\u0105 kreatywno\u015b\u0107 oraz popraw\u0119 kontaktu z doros\u0142ymi opiekunami. Dzieciom ze zdiagnozowan\u0105 nadaktywno\u015bci\u0105 wystarczy\u0142o 20 minut zabawy na powietrzu dziennie do znacznej redukcji symptom\u00f3w (Kuo & Taylor, 2004). Badania wykaza\u0142y tak\u017ce, \u017ce m\u0142odzi ludzie mieszkaj\u0105cy w pobli\u017cu teren\u00f3w zielonych wykazuj\u0105 wi\u0119ksz\u0105 zdolno\u015b\u0107 do radzenia sobie w trudnych emocjonalnie sytuacjach, \u0142atwo\u015b\u0107 wsp\u00f3\u0142pracy z innymi i ch\u0119\u0107 podejmowania wyzwa\u0144 (Wells & Evans, 2003).<\/p>\n\n\n\n W s\u0105siedztwach bogatych w ziele\u0144 notuje si\u0119 znacznie ni\u017cszy wsp\u00f3\u0142czynnik przest\u0119pstw oraz poziom agresji. Blisko\u015b\u0107 teren\u00f3w naturalnych sprzyja nawi\u0105zywaniu relacji, co przek\u0142ada si\u0119 na zaufanie spo\u0142eczne i poziom bezpiecze\u0144stwa. Zauwa\u017cono tak\u017ce wy\u017csz\u0105 \u015bredni\u0105 d\u0142ugo\u015b\u0107 \u017cycia (Mitchell & Popham, 2008).<\/p>\n\n\n\n Interdyscyplinarne badania naukowe i analizy przestrzenne wykazuj\u0105 wp\u0142yw rozwi\u0105za\u0144 projektowych na mo\u017cliwo\u015bci terapeutyczne. Wymagana jest wsp\u00f3\u0142praca naukowc\u00f3w, projektant\u00f3w i praktyk\u00f3w w celu maksymalizacji korzy\u015bci.<\/p>\n\n\n\n Wed\u0142ug definicji WHO zdrowie to og\u00f3lny dobrostan fizyczny, umys\u0142owy i spo\u0142eczny, nie tylko brak chor\u00f3b i przypad\u0142o\u015bci. Dobre samopoczucie wi\u0105\u017ce si\u0119 tak\u017ce z poczuciem spe\u0142nienia, sensu i zdolno\u015bci\u0105 radzenia sobie przy wyzwaniach (Winterbottom & Wagenfeld, 2015).<\/p>\n\n\n\n Wed\u0142ug biologa E. O. Wilsona ludzie maj\u0105 naturaln\u0105 potrzeb\u0119 kontaktu z innymi \u017cywymi istotami. Zale\u017cno\u015b\u0107 t\u0119 nazwa\u0142 biofili\u0105 (1984) i uzasadnia\u0142 uwarunkowaniem ewolucyjnym. W ksi\u0105\u017cce Ostatnie dziecko lasu<\/em> w\u015br\u00f3d objaw\u00f3w \u201ezespo\u0142u deficytu przyrody\u201d wymieniono m.in. zaburzenia koncentracji, depresj\u0119 i nadaktywno\u015b\u0107 (Louv, 2014).<\/p>\n\n\n\n Projektowanie przestrzeni o cechach terapeutycznych wymaga zastosowania szczeg\u00f3lnych wymaga\u0144. Przestrze\u0144 musi by\u0107 w pe\u0142ni dost\u0119pna dla wszystkich u\u017cytkownik\u00f3w na r\u00f3wnych prawach. Przebywanie w niej jest bezpieczne i przyjemne bez wzgl\u0119du stan sprawno\u015bci czy u\u0142omno\u015b\u0107, za\u015b aran\u017cacja pozwala na dostosowanie ogrodu do indywidualnych potrzeb i preferencji. Zagospodarowanie terenu pozwala wszystkim na samodzielne, intuicyjne przemieszczanie si\u0119 i korzystanie z jego udogodnie\u0144 bez \u017cadnych wskaz\u00f3wek i opieki. Rozmiary ogrodu wystarczaj\u0105 do zaspokojenia potrzeb ludzi, ale jednocze\u015bnie ich nie przyt\u0142aczaj\u0105. Wyst\u0119puje wysoka tolerancja b\u0142\u0119du, ogranicza si\u0119 prawdopodobie\u0144stwo doznania kontuzji lub dokonania nieumy\u015blnych zniszcze\u0144. Przestrze\u0144 powinna s\u0142u\u017cy\u0107 rekreacji i nie wymaga\u0107 od u\u017cytkownik\u00f3w du\u017cych nak\u0142ad\u00f3w energetycznych (Winterbottom & Wagenfeld, 2015).<\/p>\n\n\n\n \u201eOgr\u00f3d mo\u017ce oferowa\u0107 rozmaite stopnie przyjemno\u015bci, w zale\u017cno\u015bci od tego, czego si\u0119 od niego oczekuje. Do prostej przyjemno\u015bci zmys\u0142owej czy te\u017c uczuciowej wystarcza podstawowa wra\u017cliwo\u015b\u0107 na kszta\u0142ty, kolory i elementy naturalne. By jednak mie\u0107 przyjemno\u015b\u0107 intelektualn\u0105 i estetyczn\u0105, potrzebna jest idea i koncepcja, kt\u00f3re czyni\u0105 z ogrodu \u015bwiat nadaj\u0105cy si\u0119 do kontemplacji; to za\u015b implikuje proces tw\u00f3rczy, taki, jaki jest obecny w ka\u017cdym dziele sztuki. [\u2026] Ogrody stanowi\u0105 form\u0119 sztuki dost\u0119pn\u0105 dla wszystkich i zrozumia\u0142\u0105 niemal natychmiast. O ile obrazu, a w jeszcze wi\u0119kszym stopniu utworu poetyckiego lub literackiego nie spos\u00f3b zrozumie\u0107 bez odpowiedniego przygotowania, o tyle nie ma ducha tak nieokrzesanego i niewykszta\u0142conego, kt\u00f3ry nie by\u0142by zdolny do uchwycenia pi\u0119kna ogrodu. Dzieje si\u0119 tak dlatego, \u017ce cz\u0142owiek zna obiekty naturalne i spontanicznie uznaje je za atrakcyjne. Co wi\u0119cej, im bardziej warunki \u017cycia oddalaj\u0105 nas od naturalnych obiekt\u00f3w i spektakli natury, tym usilniej ich poszukujemy<\/em>.\u201d<\/p>\n\n\n\n F.Fariello, Architettura dei giardini<\/em><\/p>\n\n\n\n Salwa prowadzi rozwa\u017cania nad odgrodami w oparciu o znaczenie filozoficzne i kulturowe. Analizuje estetyczno\u015b\u0107 ogrodu jako osobn\u0105 funkcj\u0119 pe\u0142nion\u0105 przez projektowane przestrzenie zielone, silnie pokazuj\u0105c\u0105 preferencje istniej\u0105ce w danym miejscu i czasie. Podstawow\u0105 warstw\u0105 analizy ogrod\u00f3w pozostaje jednak ich sfera materialna, kt\u00f3ra tworzy atmosfer\u0119 i wyraz artystyczny przestrzeni. W przeciwie\u0144stwie do wielu innych twor\u00f3w kulturowych, ogrody s\u0105 dzie\u0142em zmiennym w czasie, kt\u00f3re mimo wysi\u0142k\u00f3w nad utrzymaniem w stanie projektowanym, b\u0119dzie ulega\u0107 rozwojowi. Kwesti\u0105 indywidualn\u0105 pozostaje podej\u015bcie do konserwacji \u017cywej struktury \u2013 pr\u00f3ba jak najdok\u0142adniejszego zachowywania w stanie oryginalnym lub podkre\u015blanie naturalnej zmienno\u015bci kompozycji i traktowanie jej jako palimpsestu.<\/p>\n\n\n\n Pod wzgl\u0119dem kulturowym Salwa por\u00f3wnuje ogr\u00f3d do performansu artystycznego. Jest to dzie\u0142o zmienne w czasie, tworzone r\u00f3wnolegle przez autora (natur\u0119) i widz\u00f3w (ogrodnik\u00f3w), co stanowi o jego niepowtarzalno\u015bci. Jednocze\u015bnie sztuce ogrodowej blisko do architektury \u2013 utw\u00f3r kszta\u0142tuje przestrze\u0144, trwaj\u0105c\u0105 w czasie i nieustannie poddawan\u0105 interpretacji jej u\u017cytkownik\u00f3w. Charakterystyczny jest jednak rozd\u017awi\u0119k tej przestrzeni mi\u0119dzy natur\u0105 a kultur\u0105 (sztuczno\u015bci\u0105) (Salwa, 2016).<\/p>\n\n\n\n Wed\u0142ug bada\u0144 prowadzonych w 2012 roku przez Lawson & Drake dla American Community Gardening Association 66% u\u017cytkownik\u00f3w ogrod\u00f3w spo\u0142eczno\u015bciowych ceni uprawy przede wszystkim za promowane zaanga\u017cowanie spo\u0142eczne, po\u0142\u0105czenie z centrum spo\u0142eczno\u015bci lokalnej i rewitalizacj\u0119 s\u0105siedztwa \u2013 niewiele wi\u0119cej respondent\u00f3w skupia si\u0119 bardziej na aspekcie produkcji lokalnej, \u0142atwo dost\u0119pnej \u017cywno\u015bci (74%). Potwierdza to opini\u0119 specjalist\u00f3w ds. upraw miejskich, kt\u00f3rzy uwa\u017caj\u0105, \u017ce korzy\u015bci mi\u0119kkie s\u0105 o wiele bardziej znacz\u0105ce dla istnienia ogrod\u00f3w spo\u0142eczno\u015bciowych od potencjalnie uzyskanych plon\u00f3w.<\/p>\n\n\n\n W\u015br\u00f3d g\u0142\u00f3wnych profit\u00f3w u ogrodnik\u00f3w obserwuje si\u0119 wzrost osobistego dobrego samopoczucia, pozytywny wp\u0142yw na zdrowie, dost\u0119pno\u015b\u0107 zdrowych produkt\u00f3w spo\u017cywczych, rozw\u00f3j spo\u0142eczno\u015bci lokalnej i wzrost poczucia sprawczo\u015bci. Wsp\u00f3\u0142praca rozpocz\u0119ta przy opiece nad uprawami cz\u0119sto przenoszona jest na pog\u0142\u0119bione relacje mi\u0119dzy s\u0105siadami i wzajemn\u0105 trosk\u0119. W spo\u0142eczno\u015bciach skupionych dooko\u0142a przestrzeni upraw zaobserwowano tak\u017ce znacz\u0105c\u0105 popraw\u0119 poczucia bezpiecze\u0144stwa, kt\u00f3ra wynika ze spadku przest\u0119pczo\u015bci i zacie\u015bnienia stosunk\u00f3w spo\u0142ecznych. Istotne znaczenie ogrodnictwa wykazano tak\u017ce na terenach zr\u00f3\u017cnicowanych etnicznie lub pod wzgl\u0119dem klasowym.<\/p>\n\n\n\n Ogrody uwa\u017cane s\u0105 za jedyn\u0105 form\u0119 zagospodarowania zieleni, kt\u00f3ra zmusza do zaanga\u017cowania i aktywnej postawy. Sprawia to, \u017ce u u\u017cytkownik\u00f3w pojawia si\u0119 znacz\u0105co wy\u017csze przywi\u0105zanie do danego terenu (ogr\u00f3d jest przestrzeni\u0105 \u201ekochan\u0105\u201d, parki czy skwery okre\u015blane s\u0105 przez odwiedzaj\u0105cych jako \u201elubiane\u201d).<\/p>\n\n\n\n Pod wzgl\u0119dem sposobu wykorzystania i zwi\u0105zanych z tym korzy\u015bci, ogrody mo\u017cna podzieli\u0107 na kategorie:<\/p>\n\n\n\n Przy planowaniu i implementacji ogrod\u00f3w spo\u0142eczno\u015bciowych znacz\u0105cy jest fakt, \u017ce pe\u0142ne spektrum korzy\u015bci i rozw\u00f3j relacji mi\u0119dzy u\u017cytkownikami wymaga czasu. Ponadto zauwa\u017cono, \u017ce zaanga\u017cowanie jednostek samorz\u0105dowych zniech\u0119ca cz\u0119\u015b\u0107 potencjalnych zainteresowanych do uczestnictwa (Hou, 2017).<\/p>\n\n\n\n \u201eCo\u015b z\u0142ego musi si\u0119 dzia\u0107 ze spo\u0142ecze\u0144stwem, kt\u00f3re inwestuje tyle pieni\u0119dzy, czasu i ludzkiego wysi\u0142ku w powszechne udost\u0119pnienie ka\u017cdego strz\u0119pu informacji, lecz czyni tak niewiele, by pom\u00f3c nam w samodzielnym poznawaniu \u015bwiata<\/em>.\u201d<\/p>\n\n\n\n Edward Reed, The Necessity of Experience<\/em><\/p>\n\n\n\n W analogii do etap\u00f3w rozwoju spo\u0142ecznego okre\u015blanych mianem spo\u0142ecze\u0144stwa tradycyjnego i przemys\u0142owego stworzono poj\u0119cie spo\u0142ecze\u0144stwa poprzemys\u0142owego \u2013 informacyjnego. Wed\u0142ug definicji jest to epoka, w kt\u00f3rej najbardziej warto\u015bciowym produktem wymienianym mi\u0119dzy lud\u017ami jest informacja. Paradoksalnie jednak obecne technologie i upowszechniony tryb \u017cycia znacz\u0105co ograniczaj\u0105 mo\u017cliwo\u015bci poznawania otoczenia \u2013 ludzie nie wykorzystuj\u0105 wszystkich zmys\u0142\u00f3w w trakcie pracy czy rozrywki przed ekranem. Jedynie elementy naturalne s\u0105 w stanie oddzia\u0142ywa\u0107 r\u00f3wnocze\u015bnie na zmys\u0142 wzroku, smaku, zapachu, s\u0142uchu i dotyku. Kontakt z przyrod\u0105 zapewnia zatem bogate spektrum do\u015bwiadcze\u0144, kt\u00f3re niezb\u0119dne s\u0105 do prawid\u0142owego rozwoju dziecka i funkcjonowania ka\u017cdego doros\u0142ego cz\u0142owieka.<\/p>\n\n\n\n Poj\u0119cie regeneracji uwagi zosta\u0142o stworzone przez Stephena i Rachel Kaplan w oparciu o teori\u0119 Williama Jamesa i opisane przez niego dwa typy uwagi: ukierunkowanej i mimowolnej (fascynacji). Pierwsza z nich przypisywana jest pracy w skupieniu, druga \u2013 swobodnej obserwacji otoczenia. Na podstawie do\u015bwiadcze\u0144 i ankiet Kaplanowie stwierdzili, \u017ce nawet kr\u00f3tki pobyt na \u0142onie przyrody pozwala uczestnikom w znacznym stopniu zregenerowa\u0107 zapasy uwagi ukierunkowanej \u2013 obni\u017cy\u0107 poziom stresu, zmniejszy\u0107 irytacj\u0119 i sk\u0142onno\u015b\u0107 do impulsywnych zachowa\u0144 i powr\u00f3ci\u0107 do koncentracji nad wykonywanymi zadaniami. Pobyt w \u015brodowisku naturalnym wymaga jedynie uwagi mimowolnej. Wykazano, \u017ce uczestnicy, kt\u00f3rzy odpoczywali od pracy spaceruj\u0105c po lesie mieli znacz\u0105co wi\u0119ksz\u0105 wydajno\u015b\u0107 i zdolno\u015b\u0107 trze\u017awego my\u015blenia od tych, kt\u00f3rzy w ramach rekreacji spacerowali po mie\u015bcie, s\u0142uchali muzyki czy czytali. Wy\u017cej oceniali tak\u017ce miejsce swojej pracy. Podobne korzy\u015bci zaobserwowano nawet u pracownik\u00f3w biurowych, kt\u00f3rzy zajmowali biurka z widokiem na ziele\u0144 za oknem.<\/p>\n\n\n\n Poj\u0119cie \u201eekofobii\u201d definiuje si\u0119 jako \u201el\u0119k przed pogorszeniem stanu \u015brodowiska naturalnego\u201d lub \u201el\u0119k przed domostwem\u201d. Wed\u0142ug bada\u0144 mo\u017ce by\u0107 to nast\u0119pstwem edukacji i nag\u0142a\u015bnianych w mediach problem\u00f3w ekologicznych, kt\u00f3re w du\u017cej mierze dotycz\u0105 wydarze\u0144 w skali globalnej lub dziej\u0105cych si\u0119 w bardzo odleg\u0142ych ekosystemach. Jednocze\u015bnie, szczeg\u00f3lnie dzieciom, brakuje wiedzy na temat \u015brodowiska naturalnego z \u201ew\u0142asnego podw\u00f3rka\u201d. Powszechnym problemem staje si\u0119 brak elementarnej znajomo\u015bci rodzimych gatunk\u00f3w ro\u015blin i zwierz\u0105t czy brak wiedzy na temat pochodzenia spo\u017cywanych produkt\u00f3w. Mimo \u015bwiadomo\u015bci w obszarze globalnych problem\u00f3w \u015brodowiska naturalnego ludzie nie odczuwaj\u0105 potrzeby zaanga\u017cowania w jego ochron\u0119, poniewa\u017c nie maj\u0105 codziennego kontaktu z \u017cadnymi formami lokalnych ekosystem\u00f3w (Louv, 2014).<\/p>\n\n\n\n <\/p>","protected":false},"excerpt":{"rendered":" #urban farming, #society, #health<\/p>","protected":false},"author":1,"featured_media":0,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"inline_featured_image":false,"spay_email":""},"categories":[28],"tags":[29,35,22],"jetpack_featured_media_url":"","_links":{"self":[{"href":"https:\/\/spacescripting.com\/en\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/989"}],"collection":[{"href":"https:\/\/spacescripting.com\/en\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/spacescripting.com\/en\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/spacescripting.com\/en\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/spacescripting.com\/en\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=989"}],"version-history":[{"count":12,"href":"https:\/\/spacescripting.com\/en\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/989\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":1124,"href":"https:\/\/spacescripting.com\/en\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/989\/revisions\/1124"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/spacescripting.com\/en\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=989"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/spacescripting.com\/en\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=989"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/spacescripting.com\/en\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=989"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}Skandynawskie prawo do natury<\/h5>\n\n\n\n
Kontakt z natur\u0105 i zachowania proekologiczne a deklarowany poziom szcz\u0119\u015bcia<\/h5>\n\n\n\n
Znaczenie psychologiczne<\/h5>\n\n\n\n
Znaczenie kulturowe<\/h5>\n\n\n\n
Znaczenie spo\u0142eczne<\/h5>\n\n\n\n
Psychika i uwaga<\/h5>\n\n\n\n
\n\n\n\nBibliografia<\/h5>\n\n\n\n